Zamówienia publiczne stanowią istotny mechanizm, za pomocą którego podmioty publiczne, takie jak administracja rządowa czy jednostki samorządu terytorialnego, nabywają różnego rodzaju dobra i usługi na otwartym rynku. W tym kontekście, te instytucje są nazywane zamawiającymi. Procedury związane z zamówieniami publicznymi precyzyjnie określają kroki, jakie zamawiający podejmują w procesie zakupów.
Czym są zamówienia publiczne?
Termin „zamówienie publiczne” odnosi się do umowy zawieranej między zamawiającym a wykonawcą. Wykonawca, to podmiot oferujący zamawiającemu prace budowlane, świadczenie usług lub dostarczanie towarów. Zamówienia publiczne to kluczowy aspekt funkcjonowania sektora publicznego i jego zaangażowania w gospodarkę. Stanowią one proces, w ramach którego instytucje rządowe, lokalne władze, i inne organizacje publiczne nabywają dobra, usługi lub prace budowlane od dostawców. Proces ten jest ściśle regulowany przez przepisy i ma na celu zapewnienie przejrzystości, uczciwości oraz konkurencyjności w wydatkach publicznych.
Według danych Komisji Europejskiej, wydatki na zamówienia publiczne mogą sięgać nawet 19% PKB Unii Europejskiej, co przekłada się na imponującą sumę 2,3 biliona euro rocznie.
W polskiej rzeczywistości gospodarczej, zamówienia publiczne mają istotny udział w PKB, stanowiąc co najmniej 10%. Rocznie publiczni zamawiający inwestują około 200 miliardów złotych na zakupy różnego rodzaju dóbr i usług w ramach systemu zamówień publicznych. To zdecydowanie znacząca skala działalności, mająca wpływ zarówno na sektor publiczny, jak i prywatny.
Podstawowym celem zamówień publicznych jest wybór oferty, która najlepiej spełnia określone potrzeby publiczne, jednocześnie zapewniając uczciwą konkurencję i efektywne wykorzystanie środków publicznych. Proces ten jest zazwyczaj podzielony na kilka etapów, takich jak: ogłaszanie przetargu, składanie ofert, ocenianie ofert, a także podpisywanie umów z wybranymi dostawcami.
Przepisy dotyczące zamówień publicznych różnią się w zależności od jurysdykcji, ale często muszą spełniać standardy określone przez organizacje międzynarodowe, takie jak Unia Europejska. Wprowadzenie do tych przepisów i definicji jest kluczowe dla wszystkich stron zaangażowanych w proces zamówień publicznych, zarówno instytucji publicznych, jak i potencjalnych dostawców. Zrozumienie podstaw procesu oraz terminologii jest niezbędne, aby skutecznie uczestniczyć w tym ważnym aspekcie gospodarki i administrowania sektora publicznego.
Jakie przepisy regulują udzielanie zamówień publicznych?
Filarem systemu zamówień publicznym w Polsce jest Ustawa z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych obowiązująca od 1 stycznia 2021 roku. Przepisy ustawy PZP dotyczą zamówień i konkursów, których wartość jest równa lub przekracza 130 000 zł (bez podatku VAT). PZP określa między innymi zasady i tryb udzielania zamówień publicznych, środki ochrony prawnej, zasady kontroli udzielania zamówień publicznych, zasady dotyczące umowy zawartej w wyniku przeprowadzonego postępowania.
Pozostałe akty prawne, które regulują zamówienia publiczne to:
· Ustawa o finansach publicznych – w zakresie gospodarowania środkami publicznymi
· Kodeks cywilny – w kwestii zawierania umów
· Kodeks postępowania administracyjnego
· Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
Kto jest zobowiązany do przestrzegania przepisów dotyczących zamówień publicznych?
Odpowiedź jest jasna: wszyscy ci, którzy biorą udział w procesie zawierania umów na zamówienia publiczne. Podmiotem, który kieruje tym procesem, jest zamawiający. To instytucje publiczne, takie jak administracja rządowa czy jednostki samorządu terytorialnego, które na rynku nabywają różnorodne towary i usługi.
Przepisy dotyczące zamówień publicznych muszą stosować między innymi:
· zamawiający publiczni, na przykład organy władzy publicznej, samorządy, sądy, zakłady opieki zdrowotnej, uczelnie, administracja
· zamawiający sektorowi, czyli podmioty wyodrębniane ze względu na rodzaj wykonywanej działalności o szczególnym charakterze z punktu widzenia gospodarki państwa, na przykład sprzedaż i produkcja energii,
obsługa sieci w zakresie transportu kolejowego, usługi w zakresie gospodarki wodnej
· zamawiający subsydiowani, czyli podmioty, które nie należą do żadnej z wyżej wymienionych grup, jednak muszą stosować PZP z uwagi na spełnienie szczególnych przesłanek.
Regulacje dotyczące zamówień publicznych obejmują szerokie spektrum podmiotów, w tym:
· Zamawiających publicznych, czyli organy władzy publicznej, samorządy, sądy, placówki opieki zdrowotnej, uczelnie, a także administrację.
· Zamawiających sektorowych, czyli podmioty wyodrębniane ze względu na specyfikę swojej działalności, takie jak produkcja i sprzedaż energii, obsługa sieci transportu kolejowego czy usługi związane z gospodarką wodną.
· Zamawiających subsydiowanych, czyli podmioty, które, choć nie należą do wcześniej wymienionych grup, muszą jednak stosować przepisy o zamówieniach publicznych ze względu na spełnienie określonych warunków, takich jak:
– ponad 50% wartości zamówienia jest finansowane z środków publicznych
– wartość zamówienia jest równa lub przekracza progi unijne,
– przedmiotem zamówienia są roboty budowlane począwszy od inżynierii lądowej lub wodnej poprzez budowy szpitali, obiektów sportowych, a skończywszy na budynkach wykorzystywanych przez administrację publiczną.
Drugą istotną stroną procesu zamówień publicznych są wykonawcy – osoby fizyczne, prawne lub jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej, oferujące na rynku swoje usługi w zakresie robót budowlanych, dostarczania produktów czy świadczenia usług. To oni składają oferty, ubiegają się o zamówienia i są kluczowymi graczami w tym dynamicznym świecie zamówień publicznych.
Red. Ewa Kowacz